Alp Tunç

Doğumdan sonraki ilk aylar (özellikle sıfır-altı ay arası) ve yıllar sağlıklı yaşamın temellerinin atıldığı son derece önemli ve kritik bir dönemdir. Büyük bir sevgiyle dünyaya gelen bebeğin özenle beslenmesinde anneler, her konuda olduğu gibi beslenme konusunda da bebekleri için mümkün olan en iyi başlangıcı yapmalıdır. Beslenme bu anlamda büyüme, gelişme ve sağlığın korunmasındaki en önemli faktördür. Günümüzde bebek beslenmesinin ilk altı ayında öngörülen gıda tartışmasız anne sütüdür. Anne sütü bir bebeğin bir annenin bebeğine verebileceği en güzel ve en değerli armağanıdır. 

Anne sütünün faydaları nelerdir ?

Anne sütü ile beslemenin ve emzirmenin yararlarını şu şekilde özetleyebiliriz; 

Öncelikle anne sütü ucuzdur, hazırlama gerektirmez, her zaman temizdir, ısısı idealdir. Besin içeriği esas olarak şeker, protein ve yağdan oluşur, bebeğin gereksinimlerine uygundur. İçeriğinde vitaminler, mineraller ve Bağışıklığı güçlendirici maddeler bulunur. Sindirime yardımcı aktif enzimler içerir. Enfeksiyonu önleyen maddeler içerir. Hormonlar ve büyümeyi sağlayan maddeler içerir. Anne sütü alan bebeklerde solunum yolu ve mide-bağırsak enfeksiyonları daha az görülür. Anne sütü verilmesi orta kulak iltihabı riskini azaltır. Çene ve diş gelişimini sağlar. Bazı kalıcı hastalıkların oluşma riskini azaltır (astım, tip bir diyabet, Çölyak hastalığı, obezite, koroner kalp hastalığı). Alerjiye karşı koruyucudur ve bebeği pişikden korur. Bebeğin ruhsal, bedensel ve zihinsel gelişimine yardımcı olur. Bu açıdan bakıldığında anne sütü mucizevi bir besindir.

Anne sütünün anneye sağladığı faydalar nelerdir ?

Bebek için çok önemli faydaları olan Anne sütü ile emzirmenin, anneye sağladığı çok önemli faydalar da vardır. 

Bu faydaları söyleyecek olursak; emziren annelerde meme kanseri, yumurtalık kanseri, kemik erimesi ve kansızlık oluşumu azalır. Anne sütü rahmin eski haline dönmesine yardımcı olur, anneyi doğum sonrası aşırı kan kaybından korur. Yeni bir gebeliğin gecikmesi ve annenin sağlıklı kalmasına yardım eder. Ayrıca emzirme ile günde yaklaşık 500 kalori harcayarak annenin doğumdan sonra daha kolay forma girmesini sağlar.

Yani anne sütü ile emzirme sadece bebek için değil anne içinde olmazsa olmazdır. 

Ayrıca emzirme, bebekle annenin arasındaki duygusal bağı güçlendirerek sevgi dolu bir ilişkinin oluşmasını kolaylaştırır. Anne sütü ve emzirmenin, anne ve bebek dışında babaya da birtakım faydaları vardır. Bu dönemde babanın da  dışlanmaması gereklidir. Anne, zamanının çoğunu bebekle geçirdiği için hem babada dışlanmışlık duygusu gelişebilir, babanın emzirme sonrası bebeği kucağına alması, gazının çıkarılması gereksinimlerde rol alması baba bebek ilişkisinin oluşmasına yardımcı olur.

Yani emzirme bireyleri aile yapan bir eylemdir. Bu nedenle anne çok özel durumlar haricinde mutlaka bebeğini emzirirek beslemelidir. Anne ağır hasta ise bebeğini beslemeye gücü olmayabilir. Anne, süte geçen ve bebeğe zararlı olacak ilaçlar alıyorsa bebeğini emzirmez ancak şunu unutmamalıdır ki, ilaçların çoğu emzirme döneminde kullanılabilir. Böyle bir durumda çocuk doktorunuza danışmanız uygun olur. Doktorunuz sizi kullandığınız ilacın süte geçip geçmediği konusunda bilgilendirebilir veya gerekirse ilacınızı daha güvenli olanı ile değiştirebilir. 

Anne emzirmeye hazır olduğunu nasıl anlar ? 

Hamile kaldığınız günden itibaren vücudunuz emzirmeye hazırlanmaya başlar. Hamileliğiniz ilerledikçe meme başınızın rengi koyulaşır. Süt kanalları genişler ve memeniz büyür. Gerektiğinde süt yapımında kullanılmak üzere vücudunuzun başka bölgelerinde de yağ birikir. Gebeliğin dördüncü ayında meme süt üretimine hazırdır. Doğumdan sonraki ilk günlerde gelen süt koyu kıvamda ve sarımtırak renktedir. Bu süte ağız sütü (kolostrum) denir. Kolostrumun protein, tuz ve bağışıklık artırıcı madde içeriği fazla, ama yağ oranı ve kalorisi düşüktür. Kolostrum birkaç gün sonra yerini olgun süte bırakır. Bebeğiniz büyüdükçe sütünüzün besin içeriği onun gereksinimlerine göre değişiklik gösterecektir. İlk gün annenin  göğüsleri emzirme için normalden yumuşak gelebilir. Bu durumda anne kaygı duymamalıdır. Doğumdan sonra süt üretiminin arttığı, üç-dört gün sonra ise annenin göğüslerinin süt ile dolduğu ve sertleştiği fark edilecektir. Ancak süt ile doğan göğüslerin bebeğin ememeyeceği kadar sert olması, anneye rahatsızlık verebileceği gibi bebeğin de memeye yerleşmesini zorlaştırır. Böyle bir durumda mutlaka elle veya bir pompa yardımıyla bir miktar süt sağılarak annenin göğsü rahatlatırmalıdır. Böylece bebek memeyi daha rahat kavrayacaktır. Meme başı düz veya içe çökük ise, meme başına masaj yapılarak meme başının belirginleşmesine yardımcı olunur. Bazı anneler memeyi yumuşatmak için yağlı krem ve losyonlar kullanırlar. Bu tür bir uygulamaya gerek yoktur. Tam tersi süt kanalları bile tıkanabilir. Ayrıca, emzirme döneminde kullanılan kremlerin içeriğinde bulunan bazı maddeler bebeğe geçerek zararlı olabilir. Gebelikte ve emzirme döneminde annenin memeleri normal zamankinden daha ağır ve hassastır. Bu nedenle uygun iç çamaşırları ile iyi desteklenmelidir.

Emziren annelerin memelerinde ağrı varsa neler yapılabilir ?

Ilık suya batırılmış bir bez ile pansuman yapılabilir veya duş alınabilir, memeler eğer çok sert ise soğuk pansuman da yapılabilir. Bebek farklı pozisyonlarda tutularak emzirilebilir, annenin memelerine masaj yapılabilir, (mutlaka doktora danışılarak) ağrı kesici kullanılabilir. Bebek anneyi emdikçe sütün giderek arttığını ve eskisi gibi ağrı hissetmediğini görecektir, doğumdan sonraki ilk birkaç günde gelen süt miktarı her emzirme de 15 ml civarında iken bebeğin işte kına ve kilosuna göre değişmekle birlikte bir ayın sonunda bu miktar günlük 750 ml ye ulaşır.

Emzirmeye ne zaman başlanmalı nelere dikkat edilmelidir ? 

Normal doğum sonrasında bebeğinizi hemen kucağınıza alabilir ve emzirmeye başlayabilirsiniz. Ancak siz veya bebeğinizde tıbbi bir sorun var ise bebeğinizi beslemek için birkaç gün beklemeniz gerekebilir. Emzirmeye başlamanın gecikmesi durumunda süt pompası veya elle anne sütünü mutlaka sağlanmalıdır. Anne meme başı ile bebeğin alt çenesine hafifçe dokunduğunda bebek içgüdüsel olarak ağzını açarak memeyi kadar bebek ne kadar emmeye hazır olsa da anne bebeği yönlendirerek emzirmeye yardımcı olmalıdır. Bunun için anne meme başını bebeğin ağzına yaklaştırıp damağına değdirmeli ve bebeğin, meme başı çevresindeki kahverengi alanın alt damağı ile tamamını, üst damağı ile ise kahverengi bölgenin üçte ikisini kavramasını sağlamalıdır, böylece süt salgılamak süreci başlar. İlk emzirme de bebeğin memede istediği kadar kalmasına izin verilmelidir. Daha sonra diğer memeyi de bırakıncaya kadar tutturulmadır. Süt gelmesi, rahimde kramp, yutkunma sesleri ve ardından uykuya dalış başarılı bir emzirmenin göstergeleridir. İlk emzirmelerde sütün gelmesi birkaç dakika sürebilir, Yaklaşık bir hafta sonra süt daha çabuk gelmeye başlar.

Emzirme döneminde dikkat edilmesi gereken hususlar nelerdir ?

Doğumdan sonraki ilk yarım saatte emzirmeye başlanmalıdır. Emzirme öncesi ve sonrası bebeğe hiçbir şekilde içecek verilmemelidir. Bebeğin aldığı ilk süt besleyicidir ve az miktarlarda emme bile süt üretimine yardımcı olur. Üretimini artırmak için, bebekle anne doğumdan sonra aynı odada olmalı ve emme hemen başlanmalıdır. Süt verme dönemine uygun, yeterli ve dengeli beslenmeli ve anne bol sıvı tüketmelidir. Her gün 2,5 litre su ve sulu gıdalar almalı çay ve kahveden uzak durmalıdır. Anne emzirme aralarında dinlenmeli bu dönemde anneye destek olacak biri bulunmalıdır. Anne bebeği ile teması kurmalıdır. Anne emzirme döneminde kesinlikle alkol ve sigara kullanmamalıdır. Mutlaka kullanması gereken ilaçlar var ise o bu ilaçlar doktora danışılmalıdır. Tüm çabalara rağmen annenin sütü gelmiyorsa veya yetersiz olduğu düşünülüyorsa doktordan veya bir emzirme danışmanından yardım alınmalıdır.

Bebeği emzirme sıklığı ne olmalıdır ?

Doğumdan hemen sonra yeni doğan bebeğin düzenli bir emme aralığı yoktur ancak doğumdan bir iki hafta sonra genellikle iki üç saat arayla emek ister zamanla bebeğin mide kapasitesi ve miktarı arttıkça beslenme sıklığı azalır. Bebeğin acıktığını anlamak için bazı sinyallere dikkat etmek gerekmektedir. Bebek elini ağzına götürüyorsa, canlı ve uyanıksa, emme hareketleri yapıyorsa, annenin kucağına alındığında memeye doğru yöneliyorsa acıkmış olabilir. Bebek memeye ilk alındığında istediği kadar kalmasına izin verilmelidir. İlk on onbeş dakikada bebek alması gereken anne sütünün yüzde doksanını alır. Bebek ilk zamanlarda gece gündüz farkı olmadan bir iki saat arayla emmek isteyecektir. Daha sonrasında bu aralık iki üç saati bulacaktır.