Ergün Efe

 

Hukuk devleti ile kanun devleti arasındaki farkın iyi bilinmediği ülkelerde, yurttaşların her zaman doğru konumlanmadığı, ceryan eden hadiselere zaman zaman çok yanlış tepki verdiklerini gözlemlemek mümkün. Onun için bu iki kavramın özeliklerini, birbiri ile farklılıklarını sizinle paylaşmak istedim.

 

Pozitif Hukuk’un caydırıcılığı ve güvenirliği için vazgeçilmez olan bazı temel kurallar:

 

1. Çıkarılan yasaların mevcut anayasa ile çelişmemesi.

2. Hukuk kurumunun, kurum olarak siyasetten uzak durması.

3. Hukuk kurumu görevlilerin siyaset erbabı ile içli dışlı olmaması.

4. Hukuk kurumunun siyasi erke karşı kendini sorumlu hissetmemesi. 

5. Hukukun yegane dayanağı anayasa olması.

6. Atamalar veya başka ilişkiler devreye sokularak hiç bir siyasi erkin tahakkümü altına sokulmaması.

7. Tam bağımsız, ama devletin diğer kurumları ile koordineli çalışabilmesi.

8. Muasır medeniyetten kopmamak için evrensel hukuk kurallarının sürekli takip edilmesi, gerektiğinde güncellenmesi.

 

 

Bunlar sağlanamadığı müddet evrensel hukuk normlarından bahsetmek olanaksız. Böyle bir durumda hukuk adına yapılan uygulamalar, alınan kararlar açıktan eleştiriye maruz kalması da kaçınılmazdır.

 

 

“Hukuk devleti” hiç bir koşulda anayasanın dışına çıkmayan, yürürlükte olan kurallarından asla taviz vermeyen ve böylece vatandaşlarının hem hukuka güvenirliğini arttıran, hem de güvenliğini sağlayan devlete denilir. Ayrıca en etkin ve en kapsamlı biçimde hukuksal güvenceyi sağlayan, tüm devlet organlarının eylem ve işlemlerinin hukuka uygun olması, yani yasama, yürütme ve yargı organlarının anayasa hukukuna sadık kalması gerektiğini bilen anlayış iken, 

 

“Kanun devleti”, idareyi elinde tutan siyasal gücün parlamentoda sadece kendi ideolojisini temsil ettiği çoğunluğa dayandırarak, istediği kanunları çıkarabileceğini düşünen anlayıştır. 

 

Kanun devletinin pratik hayata yansımaları:

 

“Kanun devleti” mantığı ile yönetilen ülkelerde, kanunlar toplum yararı ve menfaati yerine, çok evvelinden kurgulanmış olan hedefe gitme yolunda imkan elde etmek amacıyla çıkarılır. 

 

Bu şekilde idare edilen ülkelerdeki hükümetler kendi çıkartmış olduğu kanunla birlikte hareket ederek, yasalara aykırı davranmadığını  göstererek, aslında bir nevi “menfaatlerini meşrulaştırarak” hareket ederler. 

 

Yani X bir hükümet hukuk devleti normu yerine, kanun devleti içtihatı ile ülke yönetmeye kalktığında - iyi anlamak gerekir ki - 

 

çıkarılan herhangi bir yasa - meşru dahi olsa - bu çıkarılan yasanın hukuka da uygun olduğu anlamına gelmez.