Alp Tunç

Astım; değişik uyaranlara karşı akciğerdeki
duyarlılığın artması sonucunda görülen öksürük, hırıltı ve nefes darlığı atakları ile seyreden, kendiliğinden veya nefes açıcı ilaçlarla geri dönen bir akciğer hastalığıdır. 

ÇOCUKLUK ÇAĞI ASTIM HASTALIĞINDA NE GİBİ SIKINTILAR GÖRÜLÜR ?

Astımda esas problem hava yolundaki tıkanıklıktır. Bu tıkanıklık bronşların daralması, akciğerdeki ödem ve balgam salgısının artışına bağlı olarak oluşur. Bunun sonucu olarak hırıltı, solunum zorluğu, göğüs sıkışıklığı, gece ve sabah erken saatlerde artan öksürük, uzun süre düzelmeyen öksürük, egzersizle tetiklenen öksürük gibi klinik bulguların ortaya çıkar. Ataklar sırasında ciddi nefes darlığı yaşayan çocuk, atak dışında tamamen normaldir.

ÇOCUKLARDA ASTIM NE ZAMAN GÖRÜLÜR ?

Çocukluk çağında ilk yaşta hastalığın başlaması nadirdir. Genellikle başlangıç yaşı 3-8 yaşlar arasındadır. Son 20 yıl içinde astım sıklığı çocuklarda önemli ölçüde artmıştır. Bebeklik döneminde astım; çoğunlukla enfeksiyona bağlı olarak ortaya çıkan; hırıltı, nefes darlığı, sık soluma, zorlu nefes alıp verme bulgularının olduğu bronşiolit atakları ile kendini gösterir. Bebeklik döneminde iki veya daha fazla bronşiolit atağı geçiren bebekler, ileride çocukluk çağı  astımına yakalanma açısından daha riskli bebeklerdir. 

HANGİ ÇOCUKLAR ASTIM OLUŞUMU AÇISINDAN RİSK TAŞIR ?

Çocukluk çağı astımında risk oluşturan etkenleri çocuğa  ait etkenler ve çevreye ait etkenler olarak sınıflayabiliriz. Çocuğa ait etkenlere bakıldığında, astım ve alerjiye genetik yatkınlığın astım sıklığında artış yarattığı, ailesinde astım veya alerjik hastalık olan çocuklarda astımın anlamlı olarak daha sık  görüldüğü saptanmıştır. Bireyleri astıma yatkın kılan önemli özellik; atopi varlığıdır. Atopi bireyin çevresel alerjenlerle teması halinde normal bireylerden daha yüksek miktarda IgE olarak adlandırılan alerji maddesi yapması olarak tanımlanır. Atopi kan ve deri testi ile anlaşılır. Çocukluk çağında astım erkeklerde daha sık olarak görülür. Türkiye’de yatkın çocuklarda alerjik astım oluşmasını sağlayan en sık neden; Ev tozu akar alerjisidir. Akarlar ciğerlerde sıkışma, kanda alerji proteini (IgE) düzeylerinde artış yaparak astıma neden olur. Ev tozu akar alerjisi Antalya gibi sıcak ve nemli deniz kıyısı şehirlerinde daha sık görülür. Astım gelişmiş çocuklarda ise, astım krizlerinin % 80 inin nedeni viral solunum yolu enfeksiyonlarıdır. Egzersiz, iklim faktörleri, sigara dumanı, hava kirliliği, psikolojik faktörler ve çeşitli kimyasal maddeler astım atağının ortaya çıkmasına neden olan diğer tetikleyici faktörlerdir. Astım sanayileşmiş bölgelerde daha sık olarak gözlenmektedir. Astımlı çocukların atak dışı dönemde genellikle herhangi bir yakınması olmamakta, ancak atağı başlatan bir etkenle karşılaştıktan sonra bulgular ortaya çıkmaktadır.

ÇOCUKLARDA ASTIM TANISI NASIL KONULUR ?

Astımlı tanısının konulmasında laboratuar tetkikleri de önemli olmakla birlikte, esas olarak tanı aileden alınan hikaye ile konulur. Öksürük ataklarının ne zaman olduğu, ne kadar sürdüğü, ağırlık derecesi, atağı tetikleyen nedenler, öksürüğün ilaçlı buharlara verdiği yanıt tanıda önemlidir.  Şikâyetlerin mevsimsel değişikliği, ailede alerjik veya astımlı birey varlığı da önemli bulgulardır. Hastanın daha önceden atağının olup olmadığı, gece öksürüğünün varlığı, soğuk algınlığı şikâyetlerinin on günden uzun sürüp sürmediği ve daha önceki tedavilere cevabı
sorgulanmalıdır .

ASTIMDAN ÇOCUKLARIMIZI KORUMAK İÇİN BESLENMEDE NELERE DİKKAT EDİLMELİDİR ?

Öncelikle bebekler anne sütüyle beslenmeli, ek gıdalar olabildiğince geç başlanmalıdır. Yapılan bilimsel araştırmalarda erken dönemde ek gıdaya başlanan bebeklerde, astım oluşma riskinin arttığı gösterilmiştir. Akdeniz diyetinin içerdiği, taze sebze ve balık yiyen çocuklarda astım gelişme oranı düşük olduğundan çocuğun beslenmesinde bu besinlere yer verilmelidir. Reflü yapacak çikolata, soğuk çaylar, kızartılmış yiyecekler gibi sağlıksız besinlerin alımı çocuklarda gizli reflüye neden olmakta, yukarı yönde asit kaçağı yapmakta solunum sistemi mukozasını bozarak astım krizlerinin ortaya çıkmasına yardımcı olmaktadır. Emziren annelerin bebeklerinde, annelerin aldığı gıdalar da, anne sütünden geçerek bebeklerde reflü yapabilir, bu nedenle annenin beslenmesi de çok önemlidir. 

ÇOCUKLARIMIZIN ASTIM OLMAMASI VE ASTIM ATAKLARI GEÇİRMEMESİ İÇİN NE GİBİ TEDBİRLER ALINMALIDIR ?

Anne babanın balkonda bile olsa sigara içmesi engellenmeli, özellikle de annenin hamileliğinde sigara içmesinin sakıncaları anlatılmalıdır. Çocuğun sigara dumanı ile teması önlenmelidir.  Ev tozu akarlarının yatkın çocuklarda astım oluşturan en sık etken olduğunu söylemiştik. Bu açıdan akarlara karşı tedbir alınması da çok önem taşır. Akarlardan kurtulmak için yatak takımları haftada bir 60 C de yıkanmalıdır. Evde uzun tüylü halı olmamalı, Küçük kilimler kullanılmalıdır. Yatak, yorgan, yastık için anti-alerjik kılıf kullanılmalıdır. Çocuğun odasındaki perdeler sık sık yıkanmalıdır. Odanın nem derecesi %40 civarında tutulmalıdır (daha nemli olmamalıdır). Odadaki kitaplığın tozu sık sık alınmalıdır. Koltuklar toz tutmayan bir kumaş türünden tercih edilmiş olmalıdır. Akarların alerji yapan atıkları, havadan ağır olmaları nedeni ile yer döşemesi üzerine çökmüş durumda olduğu için, Haftada iki kez çamaşır suyu kullanılmadan, kokusuz temizlik malzemeleri ile yer temizliği yapılmalıdır. Oda havasını temizleyen makinalar akar temizliğinde işe yaramaz. Haftada en az bir defa HEPA filtreli elektrik süpürgesi ile ev temizlenmelidir. 
Hayvan alerjisi olan astım çocukların evinde tüylü hayvanlar beslenmemelidir. Hayvanın evden gönderilemediği durumlarda ise haftada bir yıkanması, yatak odasına sokulmaması, evde halı ve kumaş kaplı mobilyaların azaltılması önerilmektedir. 

Hamam böcekleri için Böceklerin giriş yerleri olabilecek kapı altı boşlukları, çatlaklar, boru çevreleri gözden geçirilmeli, açıkta çöp, yiyecek bırakılmamalıdır. Özellikle odalardaki küf mantarları da akciğer içi yangıyı artırarak astım ataklarını tetiklemektedir. Bu nedenle ev uygun şeklide havalandırılmalı, nem oranı düşük olarak tutulmalıdır.
Polen alerjisi olan çocuklar için polenlerden korunmak gerçekten çok zor olup polen döneminde ev dışı aktivitelerden kaçınılmalı, polenleri tutan HEPA filtreli klimalar kullanılmalıdır
Astım krizlerinin viral solunum yolu enfeksiyonları ile tetiklenmesi nedeni ile çocuk mümkün olduğunca kalabalık ortamlardan ve enfeksiyon geçirmekte olan kişilerden uzak tutulmalıdır. Astımlı çocuklara grip ve
pnömokok aşılarının yaptırılmalıdır.

ASTIMLI ÇOCUKLARDA NEFES DARLIĞI OLMAMASI İÇİN HAREKETLERİ KISITLANMALI MIDIR ?

Astım kontrol altında olduğu sürece, spor yapmaya engel bir hastalık değildir.  Ancak kuru ve soğuk havada daha sık, nemli ve sıcak havada daha az ortaya çıkmaktadır. Yüzme, bisiklet, jimnastik ve aerobik, astımlılar için en çok önerilen sporlardır. Havuz suyundaki klordan dolayı yüzme için deniz tercih edilmelidir. Egzersize bağlı astım bulgularının ortaya çıkmasını önlemek için; ağır egzersiz gerektiren sporlar
seçilmemeli, soğuk ve kuru havada spor yapılmamalıdır.