Mustafa Yıldıran

Azerbaycan’ın başkenti Bakü dünyanın önemli başkentlerinden birisi. Bakü, ülkesi olduğu kadar, Türk dünyasının ve uluslararası toplantıların organize edildiği küresel bir şehir olma yolunda hızla ilerliyor. Bugünlerde Bakü, 11-22 Kasım 2024 tarihlerinde organize edilen ‘Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Müzakereleri ‘ne ev sahipliği yapıyor.

İklim değişikliği müzakereleri beklenen verimi sağlayamıyor. Bunun temel sebebi de sanayileşme ve sömürge cağında dünyayı kirleterek zenginleşen ülkelerin vurdumduymazlığı ve yüzsüzlüğünden kaynaklanmaktadır. Bakü toplantısından önce, en büyük umut ‘kayıp ve zarar fonu’ isimli bir fonun kurulması ile bugüne kadar iklim değişikliğinden kaynaklanan sorunlarını çözmesi için gelişen ekonomilere finansman sağlanması konusunda gelişme sağlanmasıydı. Ayrıca iklimle ilgili karbon sınırlarına uyulması konusunda ilerlemeler beklenmekteydi. Fakat zengin ülkeler elini taşın altına koymadığı gibi, sorumluluklarının gereğini yerine getirmediğinden muhtemelen toplantı beklenen sonuçları veremeyecek.

Zengin batılı ülkeler, sanayileşme ile dünyadaki doğal kaynakları hızlı tüketilmesi ve çevrenin kirletilmesinde başlıca sorumludur. 1950’lerde 5,93 milyar tonluk karbon emisyonunun yaklaşık %75’ini Amerika Birleşik Devletleri, Avrupa Ülkeleri ve İngiltere tarafından çevreye yayılmaktaydı. Yani dünyanın dörtte üçünü bu ülkeler kirletti ve tükettiler. 2000 yılında bu oran %40’a gerilemiş fakat, Çin, Kore gibi ülkelerdeki doğrudan yatırımlarla çevre kirliliğini ve atıklarını gelişmekte olan ülkelere transfer ederek yine kirletmeye devam etmekteydiler. Çin 2023 yılında batılı sermayeden devraldığı çevre kirliliği mirasını dünyadaki kirliliğe %31 katkı sağlamaya başlamıştır. ABD, AB, İngiltere, Japonya ve Çin küresel çevre kirliliğinin maliyetini ödemediği gibi ihraç ettiği ürünlerle ve elde ettikleri mali transfer ile dünyada finansal emperyalizme devam etmektedir. Bunun karşılığında Bakü’de kayıp ve zarar fonuna küçük bir destek vermeyi dahi kabul etmemeye çalışmaktadırlar. Dünyayı kirletenlerin yüzsüzlüğü dışında dünyadaki savaş ve askeri endüstrileri destekleyerek büyük yıkımlara ve çevre felaketlerine de neden olmaktadırlar. Dünyadaki diğer ülkeler ise çevre anlaşmalarını ağır şartlarına eşit olmayan şartlarda katılmaya zorlanırken, Çin ve Trump’ın ABD’si muhtemelen Bakü’de ve sonrasında çevreye duyarlı olmadıkları gibi maliyeti de diğer ülkelere ödeteceklerdir, diye tahmin ediyorum.