Eyüp Koçak / Muhabir Türk

 Amerikan Başkanı Donald Trump, Apple şirketine bir çağrıda bulunarak, fabrikalarını Çin’nden ABD’ye taşımalarını istedi. Çin’e uygulanacak ekstra gümrük vergileriyle Apple ürünlerinde devasa artışın olacağını savunan Trump, açıklamasında  “Apple ürünlerinin fiyatları Çin’e getirebileceğimiz devasa tarifeler nedeniyle artabilir. Bunun sıfır vergili hatta vergi teşvikli kolay bir çözümü var. Ürünlerinizi Çin yerine ABD’de üretin. Fabrikalarınızı inşa etmeye şimdi başlayın” ifadelerini kullandı.

Amerikan Başkanı, dünyanın pek çok ülkesini gümrük vergilerini artırmakla tehdit ediyor. Bence bunun bir nedeni de kendi markalarının yurt dışında üretim yapmaları. Başkanlık seçimleri öncesinde yaptığı konuşmada sürekli Çin tehdidine vurgu yapan Trump, global şirketlerine ‘Amerika’da üretim yapın’ çağrısında bulunmuştu. O dönemde çağrı yapılan şirketlerin başında da Apple geliyordu. Amerikan Başkanı Donald Trump eğer başkansa bence bunu Apple’a borçlu. Çünkü o dönemde Apple’ı kullanarak, Amerika’da müthiş bir milliyetçi akım başlattı.

Donald Trump’un bir konuşmasını hatırlıyorum. Bu konuşmada; eline aldığı iPhone marka cep telefonunun arka yüzüne bakmış, telefonun Çin’de üretildiğini görünce, ‘bu şimdi ABD malı mı, Çin malı mı’ diye sormuştu. Trump’un sorduğu soru, o gün coşkulu kalabalık tarafından da saatlerce alkışlanmıştı.

Apple, bugün aldığımız bütün ürünleri Çin’de üretiyor. Apple’ı Apple yapan telefonlarının kalitesi değil, yazılımı.  Türkiye’de yaklaşık 10 bin liraya satılan iPhone X’in maliyetini hiç merak ettiniz mi?  Düşünün;  Türk lirasına göre en fazla 500 liraya telefon üretiyorsunuz ki bu rakamı ben abartılı halde veriyorum, sonra bu telefonu başka ülkelerde 10 bin liraya satarak dünya pazarında liderlik elde ediyorsunuz.

Çin’deki ucuz işçilikle dünyada bir Apple mi para kazanıyor?

Hayır, bugün dünya markalarının büyük bir çoğunluğu üretimlerini Çin’e kaydırmış durumda.  Dünyadaki pek çok telefon parçaları Çin’de üretiliyor. İşte bu yüzden, Çin, bu avantajı dünyada çok farklı bir noktaya taşıdı. Öyle ki, Apple’ın ve Samsung’un rekabet edemediği tek ülke Çin. Çin’de insanlar iPhone, Samsung yerine, Xiaomi, Meizu, Huwaei gibi telefonları tercih ediyor. Yani kendi markaları revaçta…

Bizim Türkiye’de kapış kapış giden telefonların tamamı Çin’de üretiliyor. Biz de Türk malı diye satılan ürünlerin parçaları Çin’den buraya geliyor.  Çin, endüstriyi ele geçirince, bu konuda müthiş bir atak yapma fırsatı buldu.  Huwaei, ZTE, Xiaomi, OnePlus gibi birbirinden ünlü markaları dünya piyasalarına sürdü. Bugün cep telefonu pazarında Samsung’a kafa tutan Huwaei, Çin’in tek göz odalı dükkânında işe başlamış.

Yani işin sırrı üretimde…

Ben 1990’lı yılları hatırlıyorum. O yıllarda Türkiye, tekstilde dünyaya ciddi sayıda ürün ihraç ediyordu. Dünyanın pek çok markası, tekstil üretimlerini Türkiye’de yapıyordu. Hatırlıyor musunuz, o dönemde her mahalle arasında bir tekstil atölyesine rastlıyordunuz. İnsanların iş kaygısı yoktu. O dönemde insanlar, tekstilde makine öğrenebilmek için aylarca çıraklık yapıyordu.

Sonra bir şey oldu. Bütün tekstil markaları bir anda üretimlerini Çin’e kaydırdı. Türkiye Çin yüzünden inanılmaz bir pazar kaybetti. O döneminde tekstil işçileri aylarca işsiz kaldı, farklı işlere yöneldi.

Yani işin sırrı, sürdürülebilirlikte...

Ama ne yazık ki ülkemiz, bugün iki kavramın çok uzağında.

Biz de Çin gibi farklı ülkelerde üretim yapan şirketlerimizi, ülke topraklarına çekebilmenin bir yolunu bulmalıyız.